Sau 12 năm thi hành Luật Trọng tài thương mại 2010, Việt Nam hiện nay đã có 42 Trung tâm trọng tài thương mại, 01 văn phòng đại diện của Ủy ban trọng tài thương mại Hàn Quốc, khoảng 700 trọng tài viên, trong đó có một số trọng tài viên là người nước ngoài. Theo thống kê sơ bộ, trong 10 năm (từ 2011-2020) các Trung tâm trọng tài đã giải quyết được 2.900 vụ tranh chấp, trung bình gần 300 vụ/năm, giá trị tranh chấp trung bình trong giai đoạn 2010-2019 là 24,5 tỉ đồng/vụ, có giai đoạn lên đến 60 tỉ đồng/ vụ. Sự phát triển của hoạt động trọng tài thời gian qua đã góp phần giảm tải áp lực xét xử của hệ thống Tòa án, nâng cao năng lực cạnh tranh trong tiến trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam.
Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu, rà soát của Hội Luật gia Việt Nam cho thấy Luật Trọng tài thương mại 2010 còn tồn tại những hạn chế, bất cập như: Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp của Trọng tài thương mại đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài liên quan đến quyền đối với tài sản là bất động sản tại Việt Nam còn có cách hiểu và áp dụng khác nhau khi xem xét hủy phán quyết trọng tài; Một số quy định của các đạo luật chuyên ngành quy định chưa đúng hoặc chưa phù hợp với Luật Trọng tài thương mại năm 2010 dẫn đến nguy cơ áp dụng không thống nhất; Nội hàm của quy định “nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam” tại điểm đ khoản 2 Điều 68 Luật TTTM còn chung chung, việc giải thích cũng chưa được rõ ràng, dẫn đến tình trạng hủy phán quyết trọng tài mà không có căn cứ rõ ràng; Quy định về thi hành phán quyết trọng tài chưa thực sự phù hợp có ảnh hưởng không nhỏ đến việc thi hành phán quyết trọng tài;…
Những vướng mắc, bất cập nêu trên đã ảnh hưởng đến sự phát triển của trọng tài cũng như phát huy vai trò của trọng tài trong giải quyết các tranh chấp thương mại, ảnh hưởng đến hiệu quả đáp ứng nhu cầu thực tiễn giải quyết tranh chấp đầu tư, kinh doanh, thương mại, đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của Việt Nam.
Trên cơ sở đó, Hội Luật gia Việt Nam đã dự thảo đề cương Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại, dự kiến sẽ trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 7 khóa XV (tháng 5 năm 2024).
Dưới đây là toàn văn Dự thảo:
